นางสาว วณิดา สามทอง สาขา การจัดการทั่วไป ปี 4 รหัส 5210125401065

ทฤษฎีเสริมแรง (Reinforcement theory)

เป็นทฤษฎีที่อยู่ในกลุ่มทฤษฎีจูใจแบบกระบวนการ (Process motivation) ประยุกต์ใช้หลักการทางทฤษฎีการเรียนรูและหลักการวางเงื่อนไขในกระบวนการจูงใจและการปฏิบัติงานของบุคคลมาใช้ ซึ่งพัฒนาขึ้นโดยสกินเนอร์ (Skinner, 1953) โดยพื้นฐานแล้วทฤษฎีเสริมแรงมีความเห็นว่าสภาพแวดล้อมภายนอกตัวบุคคลโดยส่วนรวมเป็นสิ่งกำหนดพฤติกรรมที่บุคคลแสดงออกไม่ใช่ความต้องการภายใน รวมทั้งพฤติกรรมที่แสดงออกหากได้รับรางวัลหรือผลตอบแทนที่น่ายินดีสำหรับผู้แสดงก็มีแนวโน้มจะเป็นพฤติกรรมที่ได้รับการปฏิบัติซ้ำแล้วซ้ำอีกในอนาคต (Arnold และ Feldman, 1986:68) จึงสรุปได้ว่าการเสริมแรงทางบวก (Positive reinforcement) อันได้แก่ สิ่งเร้า (Stimulus) จะเสริมสร้างแนวโน้มให้เกิดการตอบสนองที่ต้องการในเชิงบวก (Positive consequences) และมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นอีกเรื่อยๆ ส่วนการตอบสนองที่จะนำไปสู่ผลในเชิงลบ (Negative consequences) จะมีแนวโน้มที่จะหยุดไป ดังนั้นในการจูงใจผู้ปฏิบัติงานนั้น ผู้บริหารจะต้องเลือกสิ่งเสริมแรง (Reinforcers) ที่มีพลังไปในทางที่ส่งเสริมและรักษาไว้ซึ่งพฤติกรรมที่ต้องการ เช่น โดยการให้เงินเดือนและพิจารณาความดีความชอบอย่างเป็นธรรม หรือการมอบหมายงานที่น่าสนใจ เป็นต้น (มนัส, 2537ก: 34) ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด เมื่อพนักงานปฏิบัติงานได้ดี ผู้บังคับบัญชาชมเชย (Congratulate) พนักงานผู้นั้น ปรากฏว่าพนักงานผู้นั้นปฏิบัติงานอย่างมีปะสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นกว่าที่เคยปฏิบัติในอดีต คำชมเชยของผู้บังคับบัญชาก็คือตัวเสริมแรง(Reinforcer)ในการปฏิบัติงานอย่างมีประสิทธิภาพนั่นเอง (Arnold และ Feldman, 1986:68)

ในทฤษฎีเสริมแรงจะมีประเภทของรางวัล (Reward) และการลงโทษ (Punishment) ที่แตกต่างกันตามสถานการณ์ที่เกิดขึ้น โดยสถานการณ์ที่เกิดขึ้นแตกต่างกันส่งผลให้บุคคลเข้าหาเมื่อผลตอบสนองออกมาในเชิงบวกและถอยหนีในผลตอบสนองเชิงลบ ซึ่งสามารถจำแนกสถานการณ์ออกได้เป็น 4 ประเภทด้วยกัน คือ

1.การแสริมแรงทางบวก(Positive reinforcement) พฤติกรรมการแสดงออกของบุคคลในองค์การจะเกิดซ้ำอีกได้ ถ้ามีการสร้างเหตุการณ์หรือสถานการณ์ที่เป็นการเสริมแรงทางบวกแล้วบุคคลผู้นั้นมีความยินดีเหตุการณ์หรือสถานการณ์ที่นาชื่นชมยินดีเหล่านี้ เช่น คำสรรเสริมยกย่อง ค่าตอบแทนที่จ่ายให้ไม่แน่นอนช่วงเวลาที่ไม่ได้ทำงาน (วันหยุด) ฯลฯ จะเป็นตัวเสริมแรงทางบวก (Positive reinforcer) ที่ทำให้พฤติกรรมมีโอกาสเกิดขึ้นบ่อยซ้ำแล้วซ้ำอีกได้ในอนาคต (Arnold และ Feldman, 1986:69)

2.การเสริมแรงทางลบ (Negative reinforcement) เกิดขึ้นเมื่อสถานการณ์ที่ไม่น่ายินดีกระทำให้บุคคลแสดงพฤติกรรมถอยหนีหรือออกห่างอันเป็นการสนองตอบต่อสถานการณ์นั้น สถานการณ์หรือเหตุการณที่ไม่น่ายินดีเหล่านี้ เรียกว่า ตัวเสริมแรงทางลบ (Negative reinforcer) ที่เสริมสร้างให้เกิดพฤติกรรมถอยหนีหรือออกห่างจากเหตุการณ์เกิดขึ้นซ้ำได้ในอนาคต ตัวอย่างของสถานการณ์เหล่านี้เช่น การจ้ำจี้จ้ำไชรบกวน (Harass) และก่อความรำคาญ (Badger) โดยการบ่นให้กับผู้ใต้บังคับบัญชาฟังอยู่ตลอดเวลาเพื่อที่ผู้ใต้บังคับบัญชาจะได้ปฏิบัติงานอย่างถูกต้องไม่ผิดพลาด ซึ่งถ้าหากผู้ใต้บังคับบัญชาปฏิบัติงานได้ถูกต้องไม่ผิดพลาดในอนาคตเมื่อใด การถอยหนีจากสถานการณ์ไม่พึงประสงค์หรือไม่น่ายินดี (การรบกวนและก่อความรำคาญ) จะหยุดลงทันที ซึ่งการจ้ำจี้จ้ำไชรบกวนก่อความรำคาญโดยการพูดบ่นอยู่ตลอดเวลาเป็นตัวเสริมแรงทางลบ (Negative reinforcer) นั่นเอง

3.การลงโทษ (Punishment) พฤติกรรมการแสดงออกของบุคคลในองค์การจะลดลง ถ้ามีการลงโทษเกิดขึ้นแล้วทำให้บุคคลผู้นั้นไม่ปรารถนาและมีโอกาสที่จะลดลงเรื่อยๆ หรือเกิดขึ้นได้น้อยมากในอนาคต ตัวอย่างเช่น การรบกวนผู้ใต้บังคับบัญชาด้วยการตำหนิติเตียนอย่างรุนแรง (Berate) ของผู้บังคับบัญชาในแต่ละครั้งที่ผู้ใต้บังคับบัญชาปฏิบัติงานผิดพลาด โดยผู้บังบัญชาหวังว่าการรบกวนดังกล่าวจะเป็นการลงโทษสำหรับการปฏิบัติงานที่ไม่มีประสิทธิภาพ และคาดหวังว่าผลลัพธ์เหตุการณ์การปฏิบัติงานที่ไม่มีประสิทธิภาพจะไมเกิดขึ้นอีกต่อไปในอนาคต (Arnold และ Feldman, 1986: 69)

4.การสูญสิ้น (Extinction) พฤติกรรมการแสดงของบุคคลในองค์การจะลดลง ถ้ามีการยุติการแสดงว่าเห็นคุณค่าหรือการยอมรับ (Recognition) หรือการสนับสนุน (Support) จากผู้บังคับบัญชาเกิดขึ้น ตัวอย่างเช่น การแสดงออกซึ่งการยอมรับและการสนับสนุนผู้ใต้บังคับบัญชาถือเป็นเหตุการณ์ปกติที่ผู้บังคับบัญชาเองก็หยุดปฏิบัติงานด้วยเช่นกัน พฤติกรรมของผู้ใต้บังคับบัญชาที่หยุดปฏิบัติงานเรียกว่า “การยุติพฤติกรรมอย่างเด็ดขาด” (Arnold และ Feldman, 1986: 69) โดยการเสริมแรงประเภท “สูญสิ้น” จากผู้บังคับบัญชา

ชื่อหนังสือ: หลักการจัดการ หลักการบริหาร
ชื่อผู้แต่ง: ตุลา มหาพสุธานนท์
สำนักพิมพ์: บริษัท สำนักพิมพ์ พ.ศ. พัฒนา จำกัด

พ.ศ. ที่พิมพ์ : 2545